Yazıya nereden başlayıp nerede noktalayacağım bir türlü karar veremedim. Bu model hakkında yazmak istediğim o kadar çok şey olmasına rağmen deli saçmasına döndürmeden kısa ama öz nasıl anlatılabilirimin peşindeyim birkaç haftadır. Modeli yapmaya başladığımda her şey yolundaymış gibiydi. Sonra biri AVM dedi, köşeden çıkan TOMA bibergazlı kokteyl sıktı, çapulcuydu gıldı derken kayış attı dikkatim dağıldı, kusura bakmayın...En iyisi her zaman olduğu gibi kısa bir tarihçe ile başlamak galiba...
Tarihçeyi kısa tutacağım mecburen çünkü Gotha WD (Wasser Doppeldecker = Çift kanatlı su uçağı) serisi uçaklar hakkında çok detaylı bir bilgiye ulaşamadım. Bay google pek yardımcı olamadığı gibi çok güvendiğim bazı kaynaklar da maalesef temcit pilavına kaşık çalmış durumda veya olaydan hiç haberi olmamış. Gotha deniz tayyarelerinin başlangıcı olarak İngiliz Avro 503 tayyaresinin lisans ile üretilen WD1 tipi ile başladığını öğrendik. Birinci Dünya Savaşı'nın hemen öncesinde başlayan bu çalışma sonucu WD2 ve diğer tipler üretilmeye başlanmış. Oldukça az miktarda üretilen bu tayyarelerin (sanırım döküman azlığının sebebi bu) bir kısmı Alman Donanması tarafından hiç kullanılmamış ve Osmanlı Donanmasına satılmış. Birinci Dünya Savaşı sırasında ordumuzda görev alan bu tayyareler Karadeniz, Çanakkale ve Eğe'de başta keşif olmak üzere düşman gemi, denizaltı ve mayın önleme hizmetlerinde bulunmuş. Bu tayyarelerin bir kısmı Türk işaretleriyle uçmasına karşılık (Alman haçının siyah kareye tamamlanmış hali) bir kısmı ise Alman işaretleri ile ve Alman personel ile kullanılmış.
Modelini yaptığım Gotha WD13 tipi ise 1918 yılında savaşın bitimine az bir zaman kala donanmamızın hava gücüne katılmış. Savaşın bitmesiyle bu uçakların bir kısmı Haliç'teki depolara kaldırılmış. Ancak milli mücadelenin başlamasıyla Muavenet-i Bahriye grubu tarafından beş adet tayyare Aralık 1921'de gizlice Heybeliada'ya, buradan da Anadolu'ya kaçırılarak kara yoluyla İnebolu'ya götürülmüş. Amasra'da kurulan Deniz Tayyare İstasyonu'na verilen bu tayyarelerin üç tanesi Ağustos 1922 tarihinden itibaren İstanbul Boğazı çıkışı ile Batı Karadeniz bölgesinde keşif ve saldırı faaliyetlerini sürdürmüş. Düşman kuvvetlerinin geri çekilmesini takiben istasyon önce İzmit'e, daha sonra İzmir'in kurtuluşu ile de İzmir'e intikal etmiş. Birliğin intikali 1 Şubat 1923'te tamamlanmış ve Güzelyalı'da 1.Deniz Tayyare Bölüğü teşkil edilmiş.
Savaş yorgunu Gotha deniz tayyareleri hizmette kaldıkları son zamanlarında motor arızaları nedeniyle pek fazla uçuş yapmamışlar ve 1924 yılında İtalya'dan alınan Savoia 16 deniz tayyarelerinin gelmesiyle de hizmetten çıkarılmışlar.
Gotha tayyarelerinin kısa hikayeleri böyle. Gelelim modelimizin hikayesine...
Güzel ve heybetli görünüşüyle yıllar önce yapmaya heveslendiğim Gotha deniz tayyaresi ile ilgili yaptığım araştırmada pek bir netice alamamış ve dosyayı sümen altı etmiştim. Gerçi Hannants'da 1/144 ölçek Sram marka WD-2 resin modelini görmüş olsam da 18 kraliçe parası talep edildiğini görünce soğudum modelden... Ve bu sene başında arkadaşım Nejat Çuhadaroğlu elindeki Gotha fotoğrafını önüme koyup "şunu da yapalım" dedi. Kendisine tayyare hakkında teknik bilgi bulunmadığını eldekilerin sadece üç beş fotoğraftan ibaret olduğunu söylesem de "ne kadar olursa" seçeneğini tıklayıp başlayalım dedi.
İngilizce scratchbuilt diye tanımlanan bizde sıfırdan model yapmak olarak anlaşılan hadise modelciliğin contası yanık ve de raydan çıkmış iflah olmaz bir kesimin uğraştığı pek acayip bir kulvarıdır ;çok zordur. Başarmakla batırma çizgisi çok incedir. Çok okuyup araştırmak gerektiği kadar malzeme ve yapım teknikleri konusunda bilgili ve bu bilgiyi uygulamaya dökebilecek miktarda da beceri gerektirir. Kısacası bela iştir ... Kısıtlı döküman, malzeme veya bilgi ile pek de olası işlerden değildir. Daha önce bulaştığım bu tür birkaç modelden zor da olsa sıyrılmıştım (hala sıyrılmaya çalıştıklarım var o ayrı ..) Daha önce araştırma yapmış olmakla birlikte son bir umut birkaç gün daha harcayarak yeni bilgilere ulaşmayı denedim ama sonuç nafile. Eldeki mevcut birkaç fotoğraf ve kötü bir üç görünüş ile yola çıkmam gerekiyordu.
Modelin yapımına geçmeden önce istenen ölçekte (1/16) planlarının hazırlanması, bu planların çizilirken uygulanacak imalat yöntemlerinin ve kullanılacak malzemelerinin de belirlenmesi gerekiyordu. Kötü planlama ile çarşafa dolanacağımı bildiğimden yaklaşık bir ay boyunca çizimlerle ve neyin nasıl yapılacağını düşünerek geçirdim. Plan ortaya çıktıkça gerekli malzemeler de yöntemler de belirginleşmeye başladı. Fotoğrafları defalarca etüd ederek bir şey atlamamaya çalıştım. Sanal ortamda hazırladığım üç boyutlu modellemenin bu aşamada büyük yararını gördüm zira kağıt üzerinde normal görünen her şey üç boyuta geçirildiğinde istenilen sonucu vermeyebiliyor. Gördüğüm aksaklıkları düzeltme şansını henüz bu aşamada yakalayabildim.
Modeli imalatı aynı anda yapılacak parçalara böldüm. Böylece yapım sırasında beklenmesi gereken zamanları diğer işlerle doldurarak bitiş süresini kısaltmayı hedefledim. Modeli beş ana bölüme ayırdım :
1- Gövde ve kuyruk dümenleri
2- Motor
3- Kanatlar
4- Botlar
5- Detaylar
Bu beş bölümde gerekli olan parçaların hazırlanması için kullanılacak malzemeler ve bunların üretimi için kullanılacak yöntemler ise şu şekilde sınıflandırdım :
1- Gövde, kuyruk, botlar ve kanatları oluşturan kontraplak ve balsa parçaların lazer kesimleri
2- Motor parçaları ve kanat dikmeleri yapımı için hazırlanacak modellerden silikon kalıp alınması ve resin kopya üretimi
3- Motor kaportası için hazırlanacak ahşap kalıp parçalarının termaform vakum yöntemi ile plastikten yapılması
4- Modelin birçok yerinde kullanılan bağlantı parçalarının ve detayların pirinç metal levhadan asit erozyon ile indirilmesi
5- Bunların haricinde tek olan ve değişik malzemelerden el ile yapılacak parçalar
Programı bu şekilde oluşturduktan sonra modelin yapımına nihayet başladım. Detaylı anlatım için fotoğraf altı yazılarla devam edeceğim çünkü aynı anda pek çok işlem yapıldığı için düzgün bir sıralama yapmak oldukça zor oldu. Bir fikir vermesi için mümkün olduğunca sıraya sokarak modelin gelişimini anlatmaya başlayabilirim.
 |
 |
 |
|
Model planının çizim aşamaları. Eldeki tek üç görünüş plandan yola çıkarak iki boyutlu olarak çizilen plan daha sonra üç boyutlu hale dönüştürüldü ve daha detaylı şekle sokuldu. Bu arada lazerle kesilecek ahşap parçalar, metal erozyon parçalar ve kalıpları yapılacak diğer parçaların tam şekil ve ölçüleri de aynı anda hazırlanmış oldu. |
||
 |
 |
 |
|
Lazer kesim yapılacak parça çizimleri. Parçalar balsa ve kontraplak malzemeden kesildi.
|
Asit indirme yapılacak metal parçalar. Malzeme olarak 0.25mmlik sarı plaka kullanıldı. PSP kağıdı ile metal üzerine aktardığım detayları Demir-üç-Klorür çözeltisinde indirerek elde ettim. |
Benz III motoru için temsili CAD çizimi... |
 |
 |
 |
|
Gotha WD-13 tayyaresinin 150BG'lik sorunlu Benz III motoru için silindir örneğinin yapımı. Neyse ki bu motor için yeterince teknik dökümana ulaşabildim. Silikon kalıp için plastik boru ile başlayan genel yapının üzerine metal parçalar ve bant ile yapılan detaylar. Bu silindirden altı adet resin kopya döküldü. Motor bloğu için modelleme plakasından iki blok elde şekillendirildi. |
||
 |
 |
 |
|
Benz III motorun resin döküm parçaları üzerine bol miktarda plastik ve metal parçalardan oluşan detayları ile toplanmış hali. Yakıt boruları, buji kablolarının ilave ile boyamaya hazır hale geldi. Ne yazık ki bu detayın bir kısmı motor kaportası kapatılınca görünmez oldular ama kalbimizde yerleri mevcut halen. |
||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
Gövde inşaatı uçucu modellerde kullandığımız yöntemle ve de orijinaline uygun şekilde yapılmaya başlandı. Başlangıçta gövde çıtası olarak 3x3mm lik çam çıtalar kullandım ancak burun kısmında istediğim şekle girmeyince inşaat şeklini değiştirdim. Gövde çıtalarını 1x3mmlik çıtalardan üç adet lamine ederek yaptım. Böylece sağlam ama daha esnek oldu. Burun kısmındaki ani dönüş yüzünden bu bölümü kontraplak bölmelerin desteğiyle ayrıca tamamladım. |
||
 |
 |
 |
|
Gövdenin iskeleti ortaya çıkınca motor kaputu için gereken kalıbı yapmaya başladım. Öncelikle gövde üst profilleri üzerine 3x5mmlik balsa çıtaları sararak kabasını oluşturdum. Daha sonra zımparalayarak istediğim şekli verdim. Tabii bu arada termaform için kullanılacak 1mmlik plastik levhanın kalınlığını unutmadan gerekli kalınlık farkını da düştüm. Kalıp istenen şekilden her yandan 1mm daha küçük oldu. |
||
 |
 |
 |
|
Hazırladığım ahşap kalıp üzerine termaform vakumlama ile motor kaportasını şekillendirdim. Bu yöntem için web sayfamızın makaleleler kısmına bakabilirsiniz. Kaportanın fazlalıklarını kalıp üzerinde dikkatli bir şekilde temizleyerek gövdedeki yerine uygun hale getirdim. Diğer ilave parçayı da yerine yapıştırıp son hali için macun tesviye işlerini tamamladım. |
||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
Gövde iskeletine önce tek kat selülozik mobilya verniği uyguladım. Kuruduktan sonra burnt amber yağlı boya ile bütün iskeleti sildim. Bu şekilde renksiz yapıyı biraz daha canlı hale getirip gerçek uçaklardaki vernikli çam yapıya benzer şekle soktum. Bu tarz uçaklarda uygulanan gövde için gergi tellerini de unutmadım. Ayrıca dümen kumanda tellerini de bu arada yerleştirdim. Taban döşemesini önce karton bir şablon kesip düzeltmeleri yaptıktan sonra 0.4mm kontraplak levhadan hazırladım. Gövdenin bu kısmı görsel olarak gerçeğine uygun olması gerekirken aynı zamanda kanatları ve botları taşıyacak yer olduğundan sağlam olması gerekiyordu. |
||
 |
 |
 |
|
Motor kaportasının her iki yanında bulunan havalandırma ızgaraları için de kalıp hazırlayarak levhadan vakumla şekillendirdim. Gereksiz kısımları ayıkladıktan sonra motor kaportasının yan duvarlarını toparladım. Motor kaportasının montaj ve tesviyesinin tamamlayıp diğer detay parçalarını ilave ettim. |
||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
Gövdenin burun kısmı tamamlanınca ilk astar boyasını attım. Gövde yanları ve üstü de sağlamlık gerektirdiği için 0.4mmlik kontra plakalar ile kaplandı. Böylece üst kanadı taşıyacak metal borular ve alt kanadı taşıyacak çelik pimler için sağlam ama modelin görünümünü bozmayacak bir yapı oluşturdum. |
||
 |
 |
 |
|
Yön ve yükseliş dümenleri beş parça olarak 3mmlik kontraplak malzemeden lazerde kesildi. Orijinal iskelet yapısını bilemediğimiz için sadece fotoğraflarda görülebilen iskelet şekline uygun boşaltmalar yaptım. Dümenleri kalın Esaki kağıt ile kapladım. Bu kağıdın özelliği ne kadar kırışık olsa da ıslatıldığında kururken gerilerek çok düzgün yüzey vermesidir. Parçaların kururken çarpılmaması için tezgah üzerine sabitledim. Tamamen kurduktan sonra yine selülozik dolgu verniği ile birkaç kat vernikleyerek boyaya hazır hale getirdim. |
||
 |
 |
 |
|
Ve geldik zurnanın "zırt" dediği bölüme. En başta da yazdığım gibi uçağın iç kısmının detayı hiçbir şekilde elimizde yoktu. Ama bu ölçekte bir modele detay yapmadan da olmazdı. Bu noktada biraz mantık ve biraz da üfürmek suretiyle detay eklemeye karar verdim. Mantık olarak o döneme ait tayyarelerin iç detayları birbirinin benzeriydi. Kontraplak koltuklar, koltuk altında benzin deposu, göstergeler, gaz kolu, manyeto anahtarları gibi detaylar bir yere kadar aynı sayılırdı. Bu mantık çerçevesinde arşivde eşelenirken Albatros C III tipi uçak gövdesinin bizim tayyare ile neredeyse aynısı olduğunu fark ettim. Aynı ölçekte iki gövde çizimini üstü üste koyunca da ufak farklılıklarla kopya çekilebilecek bir kaynağım oluştu. Zaten iki tayyare de aynı motoru kullanmıştı. Direksiyon şeklindeki dümen üzerine kafamdaki soru işaretleri ise İzmir'de tahrip olmuş bir Gotha fotoğrafını görünce uçtu gitti. En azından bu kısmın doğru olduğunu biliyorum. Geriye kalan diğer aksam ise doğruluğu ispatlanmamış ama olabilir kaydıyla imal edildi. Gün gelir birisi elinde Gotha çizimleriyle ortaya çıkarsa oturur bir tane daha ve daha doğru olarak zevkle yaparım. O zamana kadar rahvan gitsin... |
||
 |
 |
 |
|
Göstergeleri HP'nin şeffaf asetatı üzerine bastıktan sonra arkaları beyaz boyandı. Dış çerçeve için plastik levha ve 1/32'lik metal gösterge stoğundan parçalar kullandım. Dümen için yine hazırladığım metal göbek kısmı üzerine O-ring contadan simit yerleştirim. Primer pompa, gaz kolu, manyeto ve şalterlerin hepsi el mamülü. |
||
 |
 |
 |
|
Ahşap işleri biten gövdenin kaplaması için eskitilmiş bez renkli model kaplama kağıdı (Ahmet Kaya'ya teşekkür ederim) kullandım. Dış kısmı birkaç kat vernik ile doyurulduktan sonra boyandı ve yağlı boya ile silinerek canlılık verildi. İlerleyen aşamalarda eskitme ve tonlamalar da ilave edildi. Gövde yanındaki numaralı kare işaretler ve dümendeki ay yıldız beyaz çıkartma kağıdına basıldı. Yerlerine yapıştırılıp gereken yerlerde ufak düzeltmeler elle yapıldı. |
||
 |
 |
 |
|
Modelin kritik yapılarından birisi kanatlardı. Yaklaşık bir metrelik bir açıklığa sahip olan modelin kanatların profili oldukça ince olduğundan yeterli sağlamlıkta malzeme kullanmak biraz zor oldu. Modelin ağırlığını arttıran botlar da eklenince bu yapının taşıyıcı özelliğinin önemi anlaşılıyor. Bu nedenle özellikle bütün yükü taşıyan alt kanat kiriş ve hücum kenarında karbon çubuk kullanmaya karar verdim. Hücum kenarı için 3mm'lik yuvarlak ve kiriş çıtaları yerine de 3x3mm'lik kare karbon çubuk kullanılacak şekilde çizimleri tamamladım. Kiriş çıtalarını gövde içinden geçen çelik teller ile birleştirdim. Bu şekilde modelin bütün yükünü rahatlıkla taşıyan ama modelin ölçekli görünümünü bozmayacak şekilde gizlenmiş bir yapı oluşturdum. Kanatlar da diğer bölümler gibi Esaki ile kaplandı ve vernik-boya işleri tamamlandı. Kanatlarda bulunan kare milliyet işaretleri maskelenerek boyandı. Kanatları birbirine bağlayan dikmeler için ise bir model hazırlayıp RTV silikon kalıbını aldım. Dikmelerin kırılmaması için resin döküm esnasında içlerine yine 2mm lik karbon çubuk koydum. Toplam yirmi sekiz adet değişik uzunlukta dikme bu şekilde çoğaltıldı. Montaj aşamasında bu dikmeler uygun boylara kesilip son şekli verildi.
|
||
 |
 |
 |
|
Diğer parçaların yapımı ile eşzamanlı olarak botların da yapımı devam etti. CAD çizimlerine göre 3mm'lik balsa levhadan kesilen ana parçalar birleştirildikten sonra burun ve kıç kısmı takozla dolduruldu ve şekillendirildi. Düzgün bir yüzey elde edebilmek için parçalar önce Esaki ile kaplandı . Sonra yine vernik ve boyama işleri geldi. Bu arada üzerlerindeki kapak ve yürüme yolları ilave edildi. Botların gövde ve kanatlara bağlantısını sağlayan elemanlar 0.25mm'lik sarı metal levhadan asit indirme yapılarak çoğaltıldı ( sayısını hatırlamıyorum ama çok) . Bu bağlantılar yine çok ince sarı çivilerle botlara,kanatlara ve gövdeye sabitlendi. |
||
 |
 |
 |
|
Ana parçaları biten modelin artık toplanma zamanı gelmişti. Bu arada modeli daha geniş bir çalışma ortamı olan Nejat'ın atölyesine taşıdım. Çünkü evde birleşmiş modeli döndürecek kadar çalışma alanına sahip değilim. Çalışmalar ancak müsait olduğum cumartesi günleri devam etti. Çift kanatlı modellerde her zaman sıkıntı olan düzgün birleştirme işi bu modelde de sıkıntı olabilirdi. Özellikle parçaların montaj sırasında hassas olarak kesip hazırladığım için modelin istediğim ölçü ve açılardan hiçbir şekilde oynamaması gerekiyordu. En ufak bir çarpıklık veya ölçü hatası hazırlanan dikmelerin çöpe gitmesi anlamına gelecekti. Bunu sağlamak için 6mmlik dakota denilen plastik köpük türevi levhadan botları, gövdeyi ve alt kanatları bir arada ve istediğim şekilde tutacak bir kalıp hazırladım. Alt kanatları gövdeye bağlayıp botlarla birlikte kalıba sabitledim. |
||
 |
 |
 |
|
Alt kanadın karbon kirişlerine bağlanmış olan dikme pimleri üzerine dikmeleri ve gergi tellerinin bağlantılarını birlikte yapıştırdım. Toplam on iki adet dikme ve yirmi dört adet gergi bağlantısının aynı anda ahenkle bir ara gelmesiyle üst kanadı da yerine oturtabildim. Üst kanadın esas taşıyıcısı olan gövde üstündeki dört adet metal dikme kanat ağırlığını taşırken dikmeler ve gergi telleri de çarpılmalara karşı destek olacaktı. |
||
 |
 |
 |
|
Kanat gergi telleri metalik renkli naylon ipten hazırlandı. Kanat bağlantısı için uçlarına takılan tel gerdirme çengellerini dikmeler üzerindeki bağlantı deliklerine taktıktan sonra CA ile sabitledim. Gergi ayarları yapıştırmadan yapılmış olsa da zaman içinde oluşan sarkmalar sigara hararetiyle kolayca eski gerginliğine getirildi. Kanat ucundan tutarak yaptığım yük testini başarıyla geçtik. |
||
 |
 |
 |
|
Modelin pervanesini daha önce de yapıp becerebildiğim gibi farklı cins ağaç levhaların kat kat yapıştırılıp şekillendirilmesi ile yaptım. Dremel motorlu zımpara ile başlayan kaba şekillendirme eğe ve ince zımpara işleri ile son buldu. Yine Dremel ile şekillendirilen burunluk pervaneye alıştırıldı. Birkaç kat vernik sonrasında kanat uçlarındaki sarı plakalar boyandı. |
||
 |
 |
 |
|
Dümen ve kanatçık gergileri ve kumanda kabloları bu esnada hazırlandı. Yine ev imalatı olan radyatör ve bağlantı parçaları yerlerine yerleştirilip boya işleri tamamlandı. |
||
 |
 |
 |
|
Sarı metal parçalardan oluşan Parabellum makineli tüfeğin plastik aksamı elde şekillendirildi. Botların nihai montaj ve ayarlarından sonra boya ve eskitme işlerini tamamladım. Eldeki bilgi ve imkanlar dahilinde ortaya çıkarabildiğimi model Nejat Çuhadaroğlu'nun müzesinde (Hisart) model için hazırlanan diorama çalışması ile birlikte görülebilecek. Bir yıllık modelcilik enerjimi tüketen bu modelden sonra bir miktar dinlenip yeni zihni-sinir model "proce"leri için güç toplamak lazım... Şimdilik stop !
|
||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
Cümlenize hayırlı modeller, "good" dualar üzerinize olsun... 2013 yılı içinde muhtelif zamanlarda © Özkan Türker İsifade edilen matbuat:
German Aircraft of the First World War/ O.Thetford, P.Gray/Putnamİki Mavi/Deniz Kuvvetleri Komutanlığı/2007 ISBN : 978-975-409-432-9 Havacılık Tarihinde Türkler 1/Yavuz Kansu, Sermet Şensöz, Yılmaz Öztuna/Türk Hava Kuvvetleri Basım ve Neşriyat Müdürlüğü 1971
|
||