Türk havacılığında kullanılan uçakların modellerini yapmak plastik model yapmaya başladığım seksenli yılların başında benim için bir tutkuya dönüştü. Bunun sonucu modelciliğin içine ister istemez havacılık tarihi araştırmaları da giriverdi. Bugün, ilk başladığım zamanlara göre daha fazla bilgiye ulaşmaya başladık. Ancak bazı konularda henüz yolun başındayız veya belki de çok geç kaldık.  Yazıma konu olan Rumpler C.IV uçağı ile ilgili biraz araştırma yaptığımda çok sınırlı bilgiye ulaşabildim ki bunların bir kısmı da kopyala yapıştır metoduyla kaynaktan kaynağa aktarılan doğruluğu pek sorgulanmamış "bilgi"lerden oluşmaktaydı. Kendimi yine karanlıkta kalmış bir uçağın peşinde koşarken buldum.

Bizim için en önemli kaynak modeli yapılacak uçağın görsel bir kaynağına ulaşmak. Peki Rumpler C.IV'e ait fotoğraf varmıydı? Bay Gogıl'a sorunca evlere şenlik bir "bilgi" deryasına ulaşıyoruz ama Rumpler C.IV bu deryada yok malesef. Bir elin parmaklarından az ciddi kaynaklar da pek cevap veremedi bu soruya. İş başa düştü daha tozlu sayfalara ve "şahsi" arşivime daldım. Hani derler ya bazen insan burnunun ucunu göremez diye. Bende de öyle oldu. Gözümün önünden belki de elli kere geçmiş olan birkaç fotoğraf karesinde Rumpler C.IV'ü buluverdim. Peki neden daha önce fark etmedim. Çünkü tip tespiti ile kimse ilgilenmediği için milli mücadele fotoğrafları klasörüne atılmış, fark edileceği günü beklemişler. Fotoğrafların ilki İstanbul Müzayede'nin sayfasında yayınlanmış. Konya'da çekilen fotoğraf 16 Ekim 1919 tarihli. Bir Fransız heyetini ağırlayan Refet (Bele) Paşa havacılarla Rumpler önünde poz vermiş. Başçavuş İhya, şehit Turgutlu'lu Ahmet Cemal, şehit yüzbaşı Ahmet Bahattin, üsteğmen Şakir Hazım, üsteğmen Avni Arıkkök fotoğrafta tespit edebildiklerim. Daha geride ise bir Albatros D.III bulunuyor.  

Diğer iki fotoğraf ise Eskişehir Cer Atölyesi'nde çekilmiş. Bu fotoğrafların tarihi ise 21 Şubat 1921. İlk fotoğrafta Vecihi Hürkuş, Sıtkı Tanman, makinist Eşref Atalay ve üsteğmen Rıfat Mazlum Keyüsk, ikinci fotoğrafta ise üsteğmen İhsan Orgun, yüzbaşı Mehmet Nuri Uçman, şehit sivil Behçet,şehit Mustafa Remzi, Arif Rıdvan'ın aralarında bulunduğu daha kalabalık bir kadro görülüyor. 

Elde ettiğim bu üç fotoğrafla modeli yapmaya başlayabilirim. Ama madem başladım uçak hakkında biraz daha nadir bilgi vereyim.

Kayıtlara bakılırsa bu uçak o dönemin hava kuvvetleri envanterine kayıtlı değil. Uçak Filistin Cephesi'nde Türk havacılarına destek amacıyla gönderilen Alman Paşa Bölüklerinden birine ait. Temmuz 1918 siparişi ile üretilen partiden dört adet Rumpler C.IV keşif uçağı Filistin'de görevli FA304b ve FA303 bölüklerine gönderildi. Konumuzun kahramanı bu bölüklerden birine ait (hangi bölük bulamadım). İngilizlerin Eylül 1918'de ileri harekatıyla geri çekilen Türk ve Alman birlikleri beraberinde çok az miktarda uçak ve malzemeyi Anadolu'ya getirmeyi başardı. Bu uçaklardan birisi olan Rumpler C.IV Adana'da Alman havacılar tarafından imha edileceği sırada 12.Kolordu  emir subayı  Teğmen Saib Serter müdahale edip son anda kurtararak diğer malzeme ile Konya Tayyare İstasyonu'na gönderdi. 

Milli Mücadele'nin başladığı dönemde Konya Tayyare İstasyonu'nda Birinci Dünya Savaşı'ndan kalan farklı tip ve özelliklerde onyedi uçak bulunuyordu. Bu uçaklardan sadece ikisi uçabilir durumdaydı. Keşif uçağı ihtiyacına rağmen mevcut uçaklardan pek azı keşif uçağıydı ve bunların bakım ve onarım işleri zaman gerektiriyordu. Mevcut kısıtlı imkanlarla ilk hazırlanan uçaklardan birisi Rumpler C.IV oldu. Ağustos ayında Eskişehir'de yeni oluşturulan 1nci Tayyare Bölüğü'ne gönderilen Rumpler C.IV uçağı 30 Ağustos 1920 günü çıktığı keşif görevinde arıza nedeniyle İnönü civarında mecburi iniş yaptı. Onarılan uçak  bu sefer 5 Eylül günü tekrarlayan arıza ile Alayunt civarında mecburi iniş yaptı, Eskişehir'e onarıma gönderildi. Ancak tamir imkanı olmadığı için hizmet dışı bırakıldı. Yukarıda bahsettiğim ikinci ve üçüncü fotoğrafların bu bilgiler ışığında uçak hizmetten çıkarıldıktan sonra Cer Atölyesi'nde beklerken çekildiği sonucu çıkıyor.

Bu uçağa ait hikaye "şimdilik" bu kadar. Daha fazlası olur mu bilemeyiz. Belki bir yerlerde, unutulmuş bir albümde, "şahsi" bir arşivde keşfedilmeyi bekleyen bir bilgi vardır...

Dosya,evrak, fotoğraf, arşiv işleri bittiğine göre artık model kısmına geçebiliriz. Model Wingsnut Wing firmasına ait titizlikle hazırlanmış, modelci dostu yaparken sıkıntı çıkarmayan ve pek detaylı bir model. Yani neredeyse kutudan çıktığı gibi keyifle süren bir yapım süreci oldu.

Modelin gövdesini fotoğrafları dikkate alarak boyadım. Bu uçak için çok farklı boyama şemaları ve renkler söz konusu. Neyse ki uçağın seri numarasını öğrenebildiğim için (7956/18) son dönem üretilen uçaklardan birisi olduğu bilgisine ulaştım. Bu uçakların kanat ve dümenleri boya yerine Lozenge (petek) kamuflaj renkleriyle dokunan kaplama bezi ile kaplanmış. Aslında bu durum Cer Atölyesi'nde çekilen fotoğrafta da görülebiliyor. Model kitinde ne yazık ki bu uygulama için hazırlanmış ıslak çıkartma seti çıkmıyor. Ancak üretilmiş çıkartma setleri mevcut. Aviattic firması bu setleri gayet güzel şekilde hazırlamış . Tabii 16 İngiliz parası gibi "makul" bir ücret karşılığında. Çözüm olarak biraz "zihni sinir" procesi gibi görünse de dört renkli Lozenge boyama şablonları hazırlayıp boyamayı tercih ettim. Corel Draw'da çizilen maske şablonlarını Silhoutte kesim makinasında hazırladıktan sonra her renk için bir maske kullanarak kanatları boyadım. Kanat üst ve alt renkleri farklı olduğundan sekiz maske ve boyama işlemi biraz zaman aldı. Ufak tefek düzeltmelerle sonuç istediğimden daha iyi oldu. Milliyet işaretleri de aynı yöntemle maskelenerek boyandı.

Boyama işlerinin tamamlanmasının ardından model parçaları üzerinde eskitme, gölgeleme, renk geçişleri gibi biraz entrika çevirdikten sonra montaj kısmına geçtim. Gergi tellerini yaptıktan sonra detay parçaları ve aksesuarların ilavesi ile model mutlu sona ulaşmış oldu. Türk işaretleri ile biten modellere bir yenisini ekleyebildiğim için, daha da önemlisi karanlıkta kalmış bir bilgiyi aydınlatmaktan memnun, masada bekleyen yeni bir kutuya yöneldim.

Yolunuz Hisart Müzesi'ne düşerse Kurtuluş Savaşı'nda Türk Havacıları konulu büyük dioramada Rumpler C.IV'ü görebilirsiniz.

İyi modeller

Özkan Türker © 2022

Rumpler C.IV'ün günümüze ulaşan bir örneği Münih'te Deutsches Museum'da sergilenmektedir (Fotoğraf: Wikipedia)

Hisart Müzesi'nde sergilenen dioramada yer alan Rumpler C.IV modelim. Fotoğraf: Hisart Müzesi